Trong bối cảnh chuyển dịch xanh đang trở thành xu thế toàn cầu, năng lực ‘tư duy và hành động có trách nhiệm với môi trường’ đã được Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) xếp vào tốp 10 kỹ năng việc làm quan trọng nhất từ 2025–2030. Tuy nhiên, tại Việt Nam, lĩnh vực môi trường và bảo tồn thiên nhiên vẫn đang đối mặt với thực trạng thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng.

Việt Nam là một trong 16 quốc gia sở hữu đa dạng sinh học cao nhất thế giới, nhưng đang phải đối mặt với tình trạng suy thoái ngày càng gia tăng. Theo Quỹ Bảo tồn thiên nhiên hoang dã (WWF) Việt Nam, trong 17 Mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc mà Việt Nam đang nỗ lực đạt được, thì 3 mục tiêu về sinh thái (bao gồm SDG13 – Hành động vì khí hậu; SDG14 – Tài nguyên và môi trường biển; SDG15 – Tài nguyên và môi trường đất liền) vẫn còn đang tiến triển chậm hơn so với lĩnh vực giáo dục chất lượng, xóa nghèo, bình đẳng giới.

Trước thực trạng này, công tác bảo tồn không chỉ là trách nhiệm của ngành môi trường nói riêng, mà còn cần được lồng ghép vào giáo dục, truyền thông, chính sách, hoạt động doanh nghiệp… Tuy nhiên, khi nhu cầu tăng cao thì nguồn nhân lực lại đang bị bỏ ngỏ. Thực trạng sinh viên bảo tồn mới ra trường thiếu kinh nghiệm thực tế và kỹ năng mềm cần thiết là một vấn đề phổ biến.

Nhiều sinh viên gặp khó khăn trong tìm việc làm do thiếu kinh nghiệm thực tế, kỹ năng mềm chưa hoàn thiện, thiếu định hướng nghề nghiệp rõ ràng và sự cạnh tranh khốc liệt trên thị trường lao động. Bên cạnh đó, nhiều nhà tuyển dụng thường yêu cầu ứng viên có kinh nghiệm, tạo rào cản lớn cho sinh viên mới ra trường. Từ đó dẫn đến một vòng luẩn quẩn: không có kinh nghiệm thì khó tìm việc, không có việc thì không có kinh nghiệm.

Nhận diện rõ khoảng trống này, từ năm 2022, Trung tâm Hành động vì động vật hoang dã Việt Nam (WildAct) đã khởi xướng Hội nghị sinh viên về bảo tồn thiên nhiên (SCNC). Sau 3 năm liên tiếp tổ chức (2022–2024), hội nghị đã ghi nhận hàng trăm đơn đăng ký tham dự SCNC đến từ sinh viên, nhà bảo tồn trẻ trên khắp cả nước; hơn 100 đề tài nghiên cứu, sáng kiến được nộp cho SCNC; 30% người tham dự đã tìm được việc làm hoặc có bước tiến trong nghề nghiệp sau hội nghị; 22% người tham dự trở thành học viên cao học, nghiên cứu sinh lĩnh vực liên quan đến bảo tồn sau khi được truyền cảm hứng tại SCNC; 58% người tham dự SCNC là nữ giới, tạo cơ hội và thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ trong các ngành STEM.

Chia sẻ về những rào cản trong phát triển nguồn nhân lực cho ngành bảo tồn, Tiến sĩ Trang Nguyễn – Giám đốc WildAct nhận định: “Nghề bảo tồn thiên nhiên tại Việt Nam đến nay vẫn chưa được hiểu đúng. Đa số mọi người, kể cả giới trẻ, chưa được cập nhật và chưa hiểu rõ công việc bảo tồn thiên nhiên là gì. Các bạn thường nghĩ bảo tồn là công việc dành riêng cho cán bộ bảo vệ rừng, kiểm lâm. Thực tế, nghề bảo tồn rất đa dạng, từ nghiên cứu, khảo sát điều tra, cho đến các hoạt động nâng cao nhận thức, giáo dục, truyền thông ngay cả ở thành thị, không chỉ giới hạn ở công việc thực địa sâu trong rừng núi hay xa xôi ngoài biển đảo.

Do chưa có cái nhìn toàn diện về ngành bảo tồn, việc thu hút nhân lực chất lượng cao cũng bị ảnh hưởng. Nhiều bạn trẻ không nhìn thấy được con đường sự nghiệp rõ ràng trong lĩnh vực này, và điều đó vô hình trung làm giảm sức hấp dẫn của một ngành đang giữ vai trò then chốt trong phát triển bền vững”.

Không chỉ là bệ phóng cho những bạn trẻ theo đuổi sự nghiệp bảo tồn, SCNC các năm còn đóng vai trò lan tỏa tư duy “Environmental stewardship” đến nhiều lĩnh vực khác như luật, truyền thông hay giáo dục.

Chia sẻ về những cơ hội sau SCNC năm 2024, nữ sinh viên Hải Trang cho biết: “Là sinh viên ngành Luật, SCNC đã giúp em trau dồi nhiều kỹ năng, đặc biệt là phân tích và nghiên cứu. Những kiến thức, kỹ năng tại SCNC đã giúp em ứng dụng rất nhiều vào công việc thực tế: nghiên cứu chính sách và pháp luật về môi trường”.

Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, tính đến 2023 Việt Nam có 39 “việc làm xanh” (việc làm bền vững trong mọi lĩnh vực như nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ, hành chính… góp phần bảo tồn, phục hồi và nâng cao chất lượng môi trường), cùng với 88 ngành nghề khác có xu hướng chuyển dịch xanh hóa. Các việc làm xanh được dự báo sẽ tăng vọt lên 41% trong tương lai gần, phản ánh xu hướng phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế xanh tại Việt Nam.

Cũng theo Tiến sĩ Trang Nguyễn, hiện SCNC 2025 mùa thứ 4 của Hội nghị sinh viên về bảo tồn thiên nhiên đã chính thức mở đơn đăng ký chào đón sự tham gia của sinh viên, nhà bảo tồn trẻ, chuyên gia đầu ngành, cùng các tổ chức và doanh nghiệp quan tâm đến phát triển bền vững và môi trường.

Hội nghị dự kiến diễn ra vào tháng 10/2025 tại TP Hồ Chí Minh, dự kiến sẽ bao gồm các phiên thuyết trình, trình bày poster, tọa đàm chuyên đề, workshop kỹ năng và hoạt động thực địa tại. Những đề tài xuất sắc nhất sẽ được trao giải nhằm ghi nhận nỗ lực nghiên cứu của các bạn trẻ.

Thông tin đăng ký được cập nhật trên trang Facebook chính thức của WildAct.

Ông Trần Văn Dũng, một nông dân tại xã Nhơn Ái, TP Cần Thơ, đã thực hiện một cuộc chuyển đổi ấn tượng khi biến vườn cây ăn trái kém hiệu quả của mình thành một mô hình du lịch sinh thái vườn hấp dẫn. Sự thay đổi này không chỉ mang lại lợi nhuận ổn định cho gia đình ông mà còn tạo việc làm cho nhiều lao động địa phương. Với tinh thần dám nghĩ, dám làm, ông Dũng đã góp phần lan tỏa hình ảnh du lịch miệt vườn đặc trưng của TP Cần Thơ.

Trước đây, vườn cây của ông Dũng tập trung trồng cam sành và chanh không hạt. Tuy nhiên, việc trồng những loại cây này thường xuyên gặp phải vấn đề sâu bệnh và giá cả thị trường bấp bênh. Sau khi trừ chi phí cho phân thuốc và các hoạt động sản xuất, thu nhập của gia đình ông chỉ đủ để trang trải cuộc sống hàng ngày. Nhận thấy sự bất ổn của mô hình sản xuất truyền thống, ông Dũng đã tìm kiếm hướng đi mới.

Quyết định chuyển đổi sang làm du lịch sinh thái của ông Dũng đã mở ra một chương mới trong việc phát triển kinh tế gia đình. Vườn của ông hiện nay trở thành điểm đến yêu thích của du khách, không chỉ bởi sự đa dạng của các loại cây ăn trái mà còn bởi các hoạt động giải trí thú vị như câu cá, bơi xuồng, thưởng thức các loại bánh dân gian và đặc sản đồng quê. Du khách có thể hòa mình vào không gian thiên nhiên trong lành, trải nghiệm cuộc sống bình dị của vùng miệt vườn.

Hiện tại, vườn du lịch sinh thái của ông Dũng đón tiếp khoảng 200 du khách đến tham quan mỗi ngày. Với mức giá dịch vụ hợp lý và chất lượng phục vụ tốt, ông Dũng ước tính lợi nhuận mang lại từ mô hình này vào khoảng 300-400 triệu đồng mỗi năm. Không chỉ có lợi nhuận từ hoạt động du lịch, ông Dũng còn tạo việc làm cho khoảng 20 lao động địa phương, với mức thu nhập từ 4-5 triệu đồng mỗi tháng. Việc tạo ra những cơ hội việc làm tại địa phương đã đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội của xã Nhơn Ái.

Thành công của mô hình du lịch sinh thái của ông Dũng là nguồn cảm hứng và động lực cho nhiều nông hộ khác trong vùng. Ông đã chứng minh rằng với sự sáng tạo và nỗ lực, người nông dân có thể làm giàu bền vững từ chính mảnh đất quê hương mình. Đồng thời, mô hình này cũng góp phần quảng bá hình ảnh du lịch miệt vườn đặc sắc của TP Cần Thơ đến với du khách gần xa, thúc đẩy sự phát triển của ngành du lịch địa phương.

Ông Dũng chia sẻ, chìa khóa của thành công nằm ở sự đa dạng hóa hoạt động và phục vụ tốt. Việc ông tập trung vào việc tạo ra trải nghiệm đa dạng cho du khách và thu nhập ổn định cho người lao động địa phương là minh chứng cho một cách làm giàu có trách nhiệm và bền vững.

Thông tin về du lịch sinh thái tại Việt Nam và các cơ hội phát triển kinh tế bền vững tại các vùng miệt vườn đang được quan tâm. Những câu chuyện thành công như của ông Trần Văn Dũng không chỉ khích lệ người dân ở các vùng quê mà còn làm nổi bật tiềm năng du lịch của các địa phương nếu được khai thác một cách sáng tạo và bảo vệ môi trường.