Thế hệ trẻ Trung Quốc từ chối kế thừa đế chế gia đình: Một sự thay đổi về quan điểm

Một xu hướng mới đang xuất hiện tại Trung Quốc, khi thế hệ trẻ từ các gia đình doanh nghiệp đang từ chối kế thừa đế chế gia đình do cha mẹ họ xây dựng. Thay vào đó, họ chọn lối đi riêng, rời xa con đường được định sẵn bởi cha mẹ. Zhan, 30 tuổi, con trai cả của một nhà sáng lập tập đoàn công nghệ, là một trong số những người trẻ này.

Lớn lên trong cảnh cha thường xuyên vắng nhà vì công việc, Zhan không có những ký ức đẹp về bữa ăn quây quần hay kỳ nghỉ cùng cha. Từ khi còn học phổ thông, anh đã chịu áp lực kế nghiệp do gia đình kỳ vọng. Tuy nhiên, đến mùa hè năm hai đại học, anh nhận ra rằng mình cần sống theo lựa chọn của riêng mình. Tốt nghiệp, anh thi công chức và làm việc ở thành phố khác, hoàn toàn rời xa công việc kinh doanh của gia đình.

Zhan cho rằng việc chọn làm việc trong môi trường nhà nước không chỉ là hướng đi ổn định mà còn giúp anh thoát khỏi con đường được định sẵn và bắt đầu sống theo ý mình. Anh không cần tài sản của cha và muốn tự tạo dựng cuộc sống của riêng mình.

Những người như Zhan được gọi là ‘chang’erdai’ – thế hệ thứ hai sinh ra trong sự thịnh vượng do cha mẹ tạo dựng. Phó giáo sư Ji Yingying ở Đại học Thượng Hải đã thực hiện nghiên cứu về các ‘chang’erdai’ và nhận thấy rằng đa số họ duy trì mối quan hệ gia đình tương đối ổn định, không có ác cảm với công việc kinh doanh nhưng cũng không xem việc kế thừa là bắt buộc.

Từ giữa những năm 2010, khi thế hệ doanh nhân tư nhân đầu tiên tại Trung Quốc bắt đầu bước vào giai đoạn chuyển giao, câu hỏi có nên tiếp quản doanh nghiệp gia đình đã trở thành một trong những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến tương lai của khu vực kinh tế tư nhân. Ở Chiết Giang, nơi có 2,5 triệu doanh nghiệp nhỏ vào năm 2020, phần lớn thuộc sở hữu tư nhân, chỉ còn khoảng một thập kỷ để thế hệ tiếp theo quyết định có kế thừa hay không.

Một khảo sát năm ngoái cho thấy chỉ 40% thế hệ thứ hai trên toàn quốc sẵn sàng tiếp quản doanh nghiệp gia đình, cho thấy sự thay đổi đáng kể về quan niệm thừa kế. Ở Trung Quốc, Zhan được xem là người thừa kế truyền thống vì là con trai cả, nhưng anh không nhận mình là con cả vì còn có chị gái, người từng được gửi đi nuôi nhờ đến năm ba tuổi.

Từ bỏ cơ nghiệp gia đình, Zhan cho biết làm việc trong cơ quan công quyền giúp anh bớt áp lực chứng minh năng lực như nhiều ‘chang’erdai’. Nhịp độ ổn định cũng giúp anh tránh lối sống bận rộn, không có thời gian cho gia đình của bố.

Shan, một người trẻ khác, lớn lên trong một gia đình giàu có sở hữu doanh nghiệp vật liệu xây dựng. Chị gái không mặn mà với kinh doanh, hiện làm nội trợ toàn thời gian. Em trai theo học võ thuật, ước mơ trở thành vận động viên sinh viên. Shan đang làm quản lý kiêm thiết kế ở công ty nhỏ. Cô cho biết cha mẹ chưa từng ép buộc hay kỳ vọng ba chị em tiếp quản cơ nghiệp.

Phó giáo sư Ji Yingying cho biết rằng các nghiên cứu quốc tế cho thấy Gen Z ngày càng có ý thức cá nhân rõ nét và cần sự hài lòng trong đời sống tinh thần. Để đạt được điều này, họ thậm chí từ bỏ quyền thừa kế. Mặt khác, nhiều ‘chang’erdai’ không đồng thuận với cách cha mẹ định hình vai trò kế thừa. Một số không xem cha mẹ là chỗ dựa, mà muốn tự tạo dựng con đường riêng.

Điều này đặt ra câu hỏi liệu sự kế thừa có thực sự bắt đầu từ việc chuyển giao tài sản hay từ mối quan hệ cảm xúc được nuôi dưỡng qua thời gian. Theo ghi nhận từ các nghiên cứu, nếu thế hệ cha mẹ bớt đặt kỳ vọng thừa kế và chú trọng hơn vào kết nối cảm xúc với con cái, doanh nghiệp có thể vẫn được duy trì trong gia đình, dù dưới hình thức khác.

Thế hệ trẻ Gen Z tại Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức đáng kể trong việc quản lý tài chính cá nhân. Một khảo sát gần đây về Chỉ số Khả năng Ổn định Tài chính 2025 của Sun Life Châu Á đã đưa ra những thông tin đáng chú ý về tình hình tài chính của Gen Z tại Việt Nam. Theo khảo sát, chỉ 52% Gen Z cảm thấy an toàn về mặt tài chính, con số này thấp hơn đáng kể so với 66% người thuộc nhóm Baby Boomer và 60% Millennials.

Một vấn đề đáng chú ý khác là Gen Z có xu hướng ít tìm kiếm sự hỗ trợ tài chính nhất. Có đến 28% Gen Z không hỏi ý kiến bất kỳ ai khi đưa ra quyết định tài chính, điều này cho thấy họ đang rất cần sự hướng dẫn từ các nguồn đáng tin cậy nhưng lại không tìm kiếm nó. Điều này đặt ra một thách thức về việc cung cấp hỗ trợ và tư vấn tài chính cho thế hệ trẻ này.

Khảo sát cũng chỉ ra rằng người Việt có xu hướng tập trung vào nhu cầu ngắn hạn thay vì mục tiêu tài chính lâu dài. Có đến 93% người khảo sát cảm thấy chịu ảnh hưởng bởi lạm phát, trong đó 43% bị ảnh hưởng nghiêm trọng tới khả năng chi trả hàng tháng. Điều này dẫn đến việc chi tiêu hàng ngày trở thành ưu tiên hàng đầu với 58% người tham gia khảo sát, trong khi việc chuẩn bị cho nghỉ hưu rớt xuống vị trí thứ 6 trong danh sách ưu tiên.

Tiết kiệm cho các khoản chi tiêu khẩn cấp đã vươn lên thành mục tiêu quan trọng thứ hai với 42% người lựa chọn. Tuy nhiên, thiếu kế hoạch dài hạn vẫn là một rào cản lớn cho sự ổn định tài chính. Hơn một nửa số người tham gia (52%) không có kế hoạch tài chính vượt quá 12 tháng, và chỉ 8% có tầm nhìn vượt mốc 10 năm.

Những con số này cho thấy một thách thức đáng lo ngại ở thế hệ trẻ Việt Nam, đặc biệt là Gen Z khi họ đơn độc trong các quyết định tài chính, thường không được tiếp cận các nguồn tư vấn chuyên nghiệp. Điều này đòi hỏi sự quan tâm và hỗ trợ từ các tổ chức tài chính cũng như gia đình và bạn bè để giúp Gen Z xây dựng sự ổn định tài chính lâu dài. Việc cung cấp hỗ trợ và tư vấn tài chính phù hợp sẽ giúp Gen Z vượt qua những thách thức này và xây dựng một tương lai tài chính ổn định.

Sun Life Châu Á đã thực hiện khảo sát Chỉ số Khả năng Ổn định Tài chính 2025 để đánh giá tình hình tài chính của các thế hệ tại Việt Nam. Thông tin chi tiết về khảo sát có thể được tìm thấy trên trang web của Sun Life Châu Á. Việc tìm hiểu và áp dụng các chiến lược quản lý tài chính hiệu quả sẽ giúp Gen Z và các thế hệ khác tại Việt Nam đạt được mục tiêu tài chính của mình.