Một số ngân hàng lớn tại Nga đang âm thầm chuẩn bị phương án xin cứu trợ khẩn cấp từ ngân hàng trung ương nếu tình hình tài chính không cải thiện trong vòng một năm tới. Thông tin này được tiết lộ bởi trang tin Business Insider, khi ít nhất 3 ngân hàng lớn được xếp vào nhóm ‘tối quan trọng’ đối với hệ thống tài chính quốc gia đã có các cuộc thảo luận riêng về khả năng cần đến sự hỗ trợ từ phía Ngân hàng Trung ương Nga (CBR).

Những cuộc thảo luận này đang trở nên cấp bách hơn trong bối cảnh bảng cân đối tài chính của các ngân hàng cho thấy mức độ rủi ro cao hơn nhiều so với các số liệu chính thức công bố. Nguồn tin nội bộ cho thấy khả năng xin cứu trợ sẽ phụ thuộc vào tốc độ tích lũy nợ xấu trong năm nay, một dấu hiệu cho thấy nền kinh tế Nga đang chịu áp lực ngày càng lớn sau hơn 3 năm xảy ra mâu thuẫn với Ukraine.

Mặc dù thống kê chính thức cho thấy hệ thống ngân hàng Nga vẫn ‘ổn định’, thực tế đang dần bộc lộ những lỗ hổng đáng lo ngại. Dữ liệu từ CBR cho biết, ngành ngân hàng ghi nhận lợi nhuận kỷ lục 4.000 tỷ ruble (tương đương khoảng 50,9 tỷ USD) trong năm 2024. Lợi nhuận ròng hàng tháng trong tháng 6 cũng tăng hơn 30% so với cùng kỳ năm ngoái.

Tuy nhiên, báo cáo ổn định tài chính mới nhất của CBR cũng thừa nhận rằng ‘năng lực trả nợ của khu vực doanh nghiệp đã suy giảm nhẹ’, đặc biệt do tình trạng trễ hạn nghiêm trọng trong nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tỷ lệ nợ xấu trong hoạt động cho vay doanh nghiệp được báo cáo ở mức 4%, trong khi nợ tiêu dùng không có tài sản đảm bảo quá hạn trên 90 ngày đã tăng lên 10,5% vào cuối quý I/2025.

Herman Gref, CEO ngân hàng Sberbank, một trong những nhà băng lớn nhất nước Nga, cũng thẳng thắn thừa nhận trước nhà đầu tư trong cuộc họp tháng 6 rằng ‘Con đường phía trước sẽ không dễ dàng.’ Ông đặc biệt nhấn mạnh đến việc chất lượng tín dụng suy giảm và ngày càng nhiều doanh nghiệp phải tái cấu trúc nợ.

Trong khi đó, nền kinh tế Nga tiếp tục đối mặt với hàng loạt thách thức. Chi phí đi vay vẫn ở mức cao kỷ lục. Lãi suất chuẩn được CBR nâng lên 21% vào năm ngoái và chỉ vừa giảm nhẹ xuống 20% hồi tháng 6. Thâm hụt ngân sách sâu và Quỹ Tài sản Quốc gia của Nga đang cạn kiệt nhanh chóng, với tài sản thanh khoản giảm xuống còn 28.000 tỷ ruble (35,6 tỷ USD) trong tháng 5, thấp hơn khoảng 71% so với thời điểm trước khi xung đột Ukraine nổ ra.

Tăng trưởng GDP Nga trong quý I năm nay ghi nhận mức giảm 0,6%, cho thấy nền kinh tế nước này đang dần mất đà trong bối cảnh căng thẳng quân sự kéo dài và nguồn lực tài chính ngày càng hao mòn.

Kiểm toán Nhà nước vừa công bố kết quả kiểm toán tổng hợp năm 2024, tiết lộ những vấn đề đáng quan ngại trong hoạt động của các tổ chức tài chính ngân hàng trong năm 2023. Theo báo cáo, Ngân hàng Nhà nước đã thực hiện chính sách tiền tệ chủ động và linh hoạt, góp phần kiểm soát lạm phát ở mức 3,25%, ổn định tỷ giá và đảm bảo thanh khoản cho hệ thống ngân hàng, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, kiểm toán đã chỉ ra nhiều tồn tại và bất cập đáng lo ngại trong hoạt động của các ngân hàng. Cụ thể, cơ cấu tín dụng chưa đúng định hướng ưu tiên, với dư nợ tín dụng bất động sản cuối năm 2023 tăng 11,8% so với cuối năm 2022, trong đó đầu tư bất động sản tăng 35,4%, gấp 2,5 lần mức tăng trưởng chung của toàn ngành. Chất lượng tín dụng có chiều hướng suy giảm, tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Đặc biệt, nợ xấu của nhóm khách hàng có dư nợ cấp tín dụng trên 500 tỷ đồng tăng cao về cả tỷ lệ và dư nợ, chủ yếu tại SCB và một số ngân hàng khác. Ngân hàng Nhà nước đã 4 lần điều chỉnh giảm các mức lãi suất điều hành với mức giảm từ 0,5%/năm đến 2%/năm. Tuy nhiên, chênh lệch giữa lãi suất cho vay bình quân và lãi suất huy động bình quân năm 2023 còn trên 4%.

Chương trình hỗ trợ lãi suất theo Nghị định số 31/2022/NĐ-CP ngày 20/5/2022 của Chính phủ đã kết thúc với số tiền hỗ trợ lãi suất chỉ đạt 1.216 tỷ đồng, bằng 3,04% kế hoạch. Điều này cho thấy sự cần thiết phải đánh giá và cải thiện các chương trình hỗ trợ lãi suất để đạt hiệu quả cao hơn.

Kiểm toán Nhà nước cũng chỉ ra một số đơn vị đầu tư tài chính không hiệu quả hoặc hiệu quả thấp. Ví dụ, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có Công ty Cho thuê tài chính I – Agribank lỗ lũy kế tại 31/12/2023 là 783,1 tỷ đồng. Công ty Cho thuê tài chính II – Agribank đã bị tuyên bố phá sản, chấm dứt hoạt động.

Kết quả kiểm toán tại một số ngân hàng cho thấy việc phân loại nhóm nợ còn chưa chính xác. Một số ngân hàng còn có sai sót về trình tự, thủ tục cho vay, điển hình là việc thẩm định sơ sài, định kỳ chưa đánh giá lại tài sản bảo đảm, thiếu chứng từ giải ngân/tài liệu chứng minh mục đích sử dụng vốn.

Tại Ngân hàng Chính sách xã hội, vẫn còn tồn tại tình trạng các trường hợp cho vay giải quyết việc làm không đúng đối tượng, cho vay vượt hạn mức, hỗ trợ lãi suất chưa đúng quy định. Một số chi nhánh có tỷ lệ nợ quá hạn, nợ khoanh cao so với bình quân toàn hệ thống.

Trước những tồn tại và bất cập được kiểm toán chỉ ra, các ngân hàng và tổ chức tài chính cần khẩn trương triển khai các biện pháp để chấn chỉnh và cải thiện hoạt động của mình. Điều này không chỉ giúp tăng cường sự ổn định và phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng mà còn góp phần hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và ổn định tài chính quốc gia.