Ngành trái cây Việt Nam đang đứng trước những thách thức lớn trong việc nâng cao giá trị gia tăng và tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Mặc dù trái cây Việt đã có mặt tại hơn 100 quốc gia, phần lớn vẫn được xuất khẩu dưới dạng thô, với giá trị gia tăng thấp và dễ bị ảnh hưởng bởi các rào cản kỹ thuật quốc tế. Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang chuyển dịch sang mô hình minh bạch, bền vững và tiêu chuẩn cao, ngành trái cây Việt buộc phải tái định vị và chuyển đổi toàn diện hệ sinh thái sản xuất.

Thách thức từ tư duy giá trị

Với hơn 1,3 triệu ha cây ăn quả và tổng sản lượng khoảng 15 triệu tấn/năm, Việt Nam có tiềm năng trở thành trung tâm cung ứng trái cây cho thế giới. Tuy nhiên, thực tế là phần lớn sản phẩm vẫn được xuất khẩu dưới dạng thô, phụ thuộc vào một số thị trường truyền thống như Trung Quốc, trong khi giá trị gia tăng còn thấp. Điểm yếu không nằm ở việc thiếu tài nguyên, mà ở cách tổ chức sản xuất và mô hình phát triển chưa tương thích với yêu cầu của chuỗi giá trị toàn cầu. Việt Nam vẫn ưu tiên sản lượng hơn chất lượng, mở rộng diện tích thay vì tối ưu hóa hiệu quả, chú trọng tiêu thụ tức thời thay vì đầu tư vào chế biến và thương hiệu.

Chuyển đổi từ phát triển theo chiều rộng sang chiều sâu, tập trung vào chất lượng, chế biến, truy xuất và thương hiệu được xem là hướng đi bắt buộc nếu Việt Nam muốn nâng cao năng lực cạnh tranh và tiếp cận ổn định các thị trường có yêu cầu kỹ thuật cao như EU, Mỹ và Nhật Bản. Lấy ví dụ từ chuối, mặt hàng xuất khẩu chủ lực với sản lượng hơn 3 triệu tấn/năm, nhưng giá trị sản xuất hiện chỉ đạt khoảng 2.400 USD/ha. Để tạo được đột phá thật sự, cần tổ chức lại sản xuất theo hướng quy mô lớn, công nghệ cao và kiểm soát chất lượng chặt chẽ.

Ngược lại, chanh leo cho thấy mô hình phát triển hiệu quả hơn. Với sản phẩm chế biến, chanh leo Việt Nam đã đạt giá trị xuất khẩu 300 triệu USD và có thể chạm mốc 1 tỷ USD nếu thị trường Trung Quốc mở cửa hoàn toàn. Điều này cho thấy tiềm năng của trái cây Việt nếu được tổ chức sản xuất và chế biến đúng cách.

Kiến trúc lại chuỗi giá trị

Định vị lại trái cây Việt không thể là một khẩu hiệu đơn lẻ. Đó là quá trình tái cấu trúc sâu, từ quy hoạch vùng trồng, chọn tạo giống, nâng cấp công nghệ, kiểm soát chất lượng đến chuẩn hóa chuỗi cung ứng. Ba nguyên tắc cơ bản cần xác lập: truy xuất – tiêu chuẩn – liên kết.

Về truy xuất và tiêu chuẩn hóa, đây là điều kiện tiên quyết để giữ và mở rộng thị trường xuất khẩu, đặc biệt là châu Âu và Mỹ. Nếu không làm tốt truy xuất nguồn gốc, sẽ không có mã số vùng trồng, không thể vào chuỗi bán lẻ cao cấp. Một yếu tố nền tảng khác là giống cây trồng. Người dân cần được hỗ trợ để trồng giống tốt, có chất lượng đồng đều. Bản đồ số vùng trồng, kiểm định giống và quy hoạch chuyên canh là điều bắt buộc.

Bên cạnh đó, hiện đại hóa chế biến cũng là yếu tố quan trọng. Cần có chính sách cởi trói đất công, cho thuê dài hạn hoặc đấu giá minh bạch để doanh nghiệp yên tâm đầu tư dài hơi. Việc này sẽ giúp nâng cao giá trị gia tăng của trái cây Việt và tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Tái định vị trái cây Việt không đơn thuần là đổi nhãn, cải tiến bao bì hay mở rộng thị trường. Đó là một quá trình chuyển đổi sâu rộng, từ quản trị sản xuất đến kiến tạo thương hiệu quốc gia. Sự thay đổi này đòi hỏi một “kiến trúc mới” của ngành hàng trái cây, trong đó Nhà nước đóng vai trò thiết kế thể chế, doanh nghiệp là đầu tàu công nghệ và thị trường, còn người nông dân là chủ thể sản xuất hiện đại, chuyên nghiệp.

Quá trình tái định vị trái cây Việt sẽ không dễ dàng, nhưng với sự chung tay của các bên liên quan, bao gồm Nhà nước, doanh nghiệp và người nông dân, chúng ta có thể xây dựng một ngành hàng trái cây phát triển bền vững, nâng cao giá trị gia tăng và tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

TP.HCM mới – Động lực phát triển công nghiệp từ tiềm năng đến hành động

Chiều ngày 17/7, tại Hà Nội, Sở Công Thương TP.HCM đã phối hợp với báo Tuổi Trẻ tổ chức tọa đàm ‘Động lực phát triển công nghiệp TP.HCM – Từ tiềm năng đến hành động’. Diễn đàn này nhằm tìm lời giải đáp cho những thách thức và cơ hội trong việc phát triển công nghiệp của TP.HCM mới.

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, cho rằng siêu đô thị TP.HCM cần tái cấu trúc không gian công nghiệp theo nguyên tắc ‘phân vai’. Theo đó, TP.HCM cũ sẽ giữ vai trò bộ não trung tâm R&D, tài chính, điều phối sản xuất. Trong khi đó, Bình Dương – Đồng Nai sẽ là cực sản xuất công nghệ cao, Bà Rịa – Vũng Tàu là trung tâm cảng biển và công nghiệp năng lượng, và Long An là trung tâm chế biến nông sản gắn liền ĐBSCL.

TS Huỳnh Thanh Điền, ĐH Nguyễn Tất Thành, gọi đây là ‘trục lõi chuỗi giá trị công nghiệp’, với TP.HCM mở rộng làm hạt nhân dẫn dắt – từ thiết kế, sản xuất đến logistics. Tuy nhiên, để trục này vận hành, ông nhấn mạnh cần một cơ quan đủ quyền lực ‘chủ xị’ liên kết vùng.

TS Trương Minh Huy Vũ, viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, chỉ rõ bài toán quy hoạch giá đất công nghiệp khu TP cũ cao khiến doanh nghiệp ngán ngại. Theo ông, cần phải mở rộng sang Bình Chánh, Củ Chi, quy hoạch các cụm công nghiệp đan xen đô thị, nơi người lao động được sống, làm việc, học tập trong một không gian chung.

Bên cạnh đó, ông Vũ đặc biệt lưu ý đến vai trò của công nghiệp biển và năng lượng tái tạo trong chiến lược phát triển mới. Với đường bờ biển dài từ Cần Giờ đến Xuyên Mộc, TP.HCM có thể phát triển cụm công nghiệp ven biển hiện đại, tích hợp điện gió ngoài khơi, logistics hàng hải và sản xuất công nghiệp nặng.

TS Trần Du Lịch, chủ tịch Hội đồng tư vấn triển khai thực hiện nghị quyết 98 của Quốc hội, cho biết Đảng, Nhà nước đã lựa chọn đường đi của đất nước không phải dựa theo trình tự thông thường, mà là giải các ‘bài toán ngược’. Đó là đặt ra các đề bài Việt Nam sẽ là gì vào năm 2030, vào năm 2045, từ đó để tính toán giải bài toán này.

Ông Lịch cho rằng TP.HCM phải giải bài toán một cách tiên phong, nếu đi theo kiểu ‘sách giáo khoa’ thì sẽ rơi vào bẫy thu nhập trung bình. Công nghiệp TP.HCM không thể tăng trưởng theo chiều ngang, dùng lao động rẻ mà cần chuyển đổi xanh, chuyển đổi số.

Để đạt được mục tiêu này, ông Lịch đề xuất cần tính toán lại, khu vực TP.HCM cũ không nhất thiết cần quỹ đất công nghiệp theo mức đó, mà có thể chuyển dịch sang Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu. Hình thành ‘vành đai công nghiệp đô thị dịch vụ’ từ Bình Dương về Cái Mép – Thị Vải tại Bà Rịa – Vũng Tàu.

Ông Bùi Tá Hoàng Vũ, giám đốc Sở Công Thương TP.HCM, thẳng thắn nhìn nhận TP.HCM dù đóng góp 30% GRDP vẫn đối mặt nhiều điểm nghẽn chi phí logistics cao, thiếu đất công nghiệp sạch, công nghệ sản xuất lạc hậu, tự động hóa thấp, và sức ép từ các rào cản thương mại quốc tế.

Từ những thách thức và cơ hội đó, các chuyên gia và doanh nghiệp đã đề xuất nhiều giải pháp để phát triển công nghiệp của TP.HCM mới. Ông Nguyễn Thế Duy, phó tổng giám đốc Becamex, cho rằng bài toán phát triển công nghiệp hiện nay không thể giải theo kiểu đơn lẻ. Cần tư duy như một đội bóng, xác định rõ vai trò của các ‘tiền đạo’, tức những khu vực có tiềm năng đột phá, rồi chuyền ‘quả bóng vàng’, nguồn lực đầu tư đúng chỗ, đúng lúc.

Muốn công nghiệp bứt phá, phải chuyền đúng ‘quả bóng vàng’. Ông Duy cho rằng Becamex sẵn sàng đóng vai trò kết nối giữa doanh nghiệp, chính quyền, các định chế tài chính giáo dục đổi mới sáng tạo, để hình thành một hệ sinh thái công nghiệp hiện đại, hiệu quả và hấp dẫn trong không gian TP.HCM mở rộng.

Bên cạnh đó, ông Nguyễn Lộc Hà, phó chủ tịch UBND TP.HCM, đã giao Sở Công Thương khẩn trương tổng hợp các ý kiến đề xuất, tham luận để báo cáo, tham mưu cho lãnh đạo UBND TP.HCM kịp thời chỉ đạo các giải pháp, nhiệm vụ cho các đơn vị có liên quan.

TP.HCM mới – một đô thị mạnh về công nghiệp – thương mại – dịch vụ, có sức cạnh tranh quốc tế, đang là mục tiêu hướng tới. Với sự hợp tác và đồng lòng của các bên, TP.HCM mới hoàn toàn có thể trở thành trung tâm công nghiệp xanh, phát triển bền vững của cả nước.

https://tuoitre.vn/tp-hcm-moi-dong-luc-phat-trien-cong-nghiep-tu-tiem-nang-den-hanh-dong-20230717124458377.htm

Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM), đầu tàu kinh tế của Việt Nam, đang bước vào một giai đoạn phát triển mới với mục tiêu biến công nghiệp trở thành trụ cột tăng trưởng bền vững. Tại tọa đàm ‘Động lực phát triển công nghiệp TP.HCM – Từ tiềm năng đến hành động’, các chuyên gia và doanh nghiệp đã thảo luận về hướng đi mới cho công nghiệp TP.HCM.

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, cho rằng TP.HCM cần tái cấu trúc và phân vai rõ ràng giữa các vùng để tối ưu hóa chuỗi giá trị. Cụ thể, TP.HCM nên tập trung vào nghiên cứu và phát triển (R&D), tài chính, kiểm định chất lượng và điều phối sản xuất. Trong khi đó, Bình Dương và Đồng Nai sẽ tập trung vào sản xuất công nghệ cao, còn Bà Rịa – Vũng Tàu đảm nhiệm vai trò đầu mối xuất nhập khẩu và năng lượng.

Các chuyên gia cũng đề xuất cần có một cơ quan điều phối liên tỉnh để đảm bảo sự liên kết và phát triển đồng bộ giữa các vùng. Điều này sẽ giúp TP.HCM và các tỉnh phụ cận có thể tận dụng thế mạnh của nhau, tạo ra chuỗi giá trị hiệu quả và bền vững.

Sở Công Thương TP.HCM đã xác định 5 nhóm giải pháp trọng tâm để định hướng quy hoạch công nghiệp. Các giải pháp này bao gồm phát triển hạ tầng công nghiệp – logistics – năng lượng, đổi mới công nghệ, thu hút đầu tư, phát triển nguồn nhân lực, và công nghiệp xanh. Đây là những bước đi cụ thể nhằm thực hiện mục tiêu phát triển công nghiệp bền vững và nâng cao tính cạnh tranh của TP.HCM.

Với tầm nhìn đến năm 2045, TP.HCM đặt mục tiêu trở thành trung tâm sản xuất, đổi mới sáng tạo, logistics của cả nước và khu vực Đông Nam Á. Để đạt được mục tiêu này, TP.HCM cần tiếp tục thu hút đầu tư, phát triển hạ tầng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Các doanh nghiệp cũng cần tích cực đổi mới công nghệ và đầu tư vào sản xuất xanh để đáp ứng nhu cầu của thị trường và góp phần bảo vệ môi trường.

Phát triển công nghiệp bền vững là một quá trình lâu dài và đòi hỏi sự tham gia của tất cả các bên liên quan. Với sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp và các chuyên gia, TP.HCM có thể hiện thực hóa mục tiêu trở thành một trung tâm công nghiệp hàng đầu của Việt Nam và khu vực.