Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang gặp phải tình trạng nông dân “phá kèo” trong hợp tác sản xuất và tiêu thụ nông sản. Tình trạng này xảy ra khi giá thị trường tăng cao, khiến nông dân ưu tiên bán hàng cho thương lái khác với giá cao hơn, bất chấp thỏa thuận đã có trước đó.

Ông Đặng Quý Nhân, Tổng giám đốc Công ty CP Nông sản Nam Mekong, cho biết công ty đã gặp phải tình trạng này với mặt hàng dừa hồi tháng 2-3 vừa qua. Công ty đã thu mua dừa của người nông dân tỉnh Bến Tre với giá 12.000 đồng/quả tại vườn, nhưng thương lái Trung Quốc lại chào mua với giá 13.000-14.000 đồng/quả. Kết quả là nông dân đã chọn bán cho thương lái nước bạn, khiến công ty bị hụt sản lượng xuất khẩu.

Tương tự, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Nafoods, cũng chia sẻ về vấn đề này. Nafoods đã ký vùng trồng với diện tích lên tới 5.000ha với một số hợp tác xã trên Tây Nguyên, nhưng vẫn gặp phải tình trạng nông dân bán hàng cho thương lái khác. Điều này không chỉ gây thiệt hại cho doanh nghiệp mà còn làm mất ổn định trong chuỗi cung ứng nông sản.

Để giải quyết vấn đề này, các doanh nghiệp đã áp dụng nhiều giải pháp, như ký hợp đồng bao tiêu giá sàn với hợp tác xã, hoặc áp dụng cơ chế thưởng phạt để đảm bảo nông dân tuân thủ thỏa thuận. Một số doanh nghiệp cũng đã triển khai các chương trình hỗ trợ nông dân, giúp họ nâng cao kỹ năng sản xuất và quản lý rủi ro trong sản xuất kinh doanh.

Ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho rằng các doanh nghiệp không nên nhầm lẫn giữa hợp đồng mua bán với hợp đồng liên kết sản xuất. Nếu doanh nghiệp thực hiện theo đúng liên kết như vậy sẽ không thất bại. Tuy nhiên, đối với thỏa thuận mua bán đơn thuần, đến thời điểm thu hoạch, nông dân có quyền bán cho bên khác nếu thấy giá cao hơn. Vì vậy, cần có sự linh hoạt và sáng tạo trong việc xây dựng và thực hiện các hợp đồng sản xuất và tiêu thụ nông sản.

Các doanh nghiệp cũng kiến nghị về cơ chế quản lý Nhà nước để tránh tình trạng thương lái Trung Quốc tới tận vùng nguyên liệu để thu mua. Điều này không chỉ gây ra sự cạnh tranh không lành mạnh mà còn làm mất ổn định trong chuỗi cung ứng nông sản. Việc quản lý và giám sát hoạt động của thương lái là rất cần thiết để đảm bảo quyền lợi của cả doanh nghiệp và nông dân.

Tóm lại, tình trạng nông dân “phá kèo” trong hợp tác sản xuất và tiêu thụ nông sản là một thách thức lớn đối với các doanh nghiệp Việt Nam. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, nông dân và cơ quan quản lý Nhà nước. Các doanh nghiệp cần áp dụng các giải pháp linh hoạt và sáng tạo để đảm bảo nông dân tuân thủ thỏa thuận, trong khi cơ quan quản lý Nhà nước cần có các chính sách và cơ chế quản lý phù hợp để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Chiều ngày 18/7, tại TP.HCM, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã phối hợp tổ chức Diễn đàn ‘Giải pháp tăng sức cạnh tranh, thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm trái cây có lợi thế: Chanh leo, chuối, dứa, dừa’. Sự kiện này thu hút hàng trăm đại biểu tham gia trực tiếp và trực tuyến. Mục tiêu của diễn đàn là tìm ra giải pháp cho các vấn đề mà ngành trái cây Việt Nam đang đối mặt, từ đó thúc đẩy xuất khẩu và tăng cường sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Việt Nam hiện có hơn 1,3 triệu ha cây ăn quả với sản lượng khoảng 15 triệu tấn mỗi năm. Trong đó, chuối chiếm diện tích 161.000 ha với kim ngạch xuất khẩu đạt gần 380 triệu USD vào năm 2024, giúp Việt Nam trở thành nước xuất khẩu chuối lớn thứ 9 thế giới. Dứa cũng đạt diện tích trên 52.000 ha, dừa gần 202.000 ha và chanh leo hơn 12.000 ha. Tất cả đều đang có xu hướng mở rộng xuất khẩu và phát triển chế biến sâu.

Tuy nhiên, mặc dù có nhiều tiềm năng, các mặt hàng trái cây của Việt Nam vẫn còn nhiều thách thức. Diễn đàn là dịp để các đơn vị quản lý, hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp cập nhật định hướng phát triển đến năm 2030. Trong đó, 4 loại trái cây nêu trên sẽ được đầu tư mạnh mẽ vào vùng nguyên liệu đạt chuẩn, chế biến sâu, xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường xuất khẩu chính ngạch sang Hoa Kỳ, Hàn Quốc, EU, Trung Quốc…

Diễn đàn cũng là nơi để các bên liên quan thảo luận về các giải pháp tăng cường cạnh tranh và thúc đẩy xuất khẩu trái cây. Các chuyên gia và đại biểu sẽ tập trung vào việc xây dựng chuỗi giá trị, tăng cường liên kết giữa người nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp, cũng như tìm hiểu các chính sách hỗ trợ của Nhà nước.

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam, việc nâng cao sức cạnh tranh và thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm trái cây có lợi thế là rất quan trọng. Ông Nam nhấn mạnh rằng cần có sự chung tay của các cấp chính quyền, doanh nghiệp và người dân để xây dựng ngành hàng trái cây phát triển bền vững, từ đó góp phần nâng cao thu nhập cho người nông dân và thúc đẩy kinh tế địa phương.

Ngành trái cây Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức. Với sự hỗ trợ từ chính sách và sự chủ động của các doanh nghiệp, ngành hàng này được kỳ vọng sẽ đạt được mục tiêu xuất khẩu tỷ đô trong thời gian tới.