Trong hơn một năm qua, hàng nghìn cán bộ công an đã không quản nắng mưa, rong ruổi khắp các làng quê Việt Nam để thu thập mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ. Sự nỗ lực này đã giúp hành trình ‘trả lại tên cho các Anh hùng’ có những bước tiến đáng kể, với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và công nghệ gen tiên tiến.

Ngày 23/7/2024, nhân kỷ niệm 77 năm Ngày Thương binh – Liệt sĩ, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn nút khởi động Ngân hàng Gen (ADN) thân nhân liệt sĩ chưa xác định thông tin và thân nhân liệt sĩ. Dự án do Bộ Công an đứng ra thực hiện, với sự đồng hành của GeneStory, đơn vị tiên phong trong việc tạo lập dữ liệu cho Ngân hàng gen. Sau tròn một năm, dự án đã thu được hơn 51.000 mẫu gen từ khắp mọi miền đất nước. Mỗi mẫu gen là một tia hy vọng, thắp sáng niềm tin cho những gia đình vẫn ngày đêm mong ngóng.

Đã có 16 gia đình tìm lại được hài cốt người thân, 16 liệt sĩ được trở về quê hương sau hàng chục năm nơi chiến trường xa. Trong số những gia đình tìm được người thân, có gia đình liệt sĩ Lương Bá Nho, người đã hy sinh vào năm 1970. Hài cốt của anh được tìm thấy tại nghĩa trang liệt sĩ Đức Cơ, tỉnh Gia Lai, sau hơn 50 năm mất tích. Sự kiện này không chỉ mang lại niềm vui cho gia đình mà còn cho thấy hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ gen trong việc xác định danh tính liệt sĩ.

Giáo sư Vũ Hà Văn, nhà đồng sáng lập GeneStory, khẳng định rằng công nghệ gen tiên tiến sẽ giúp nối lại những mảnh ghép của quá khứ và hiện tại. ‘Mỗi một mẫu gen được thu thập hôm nay không chỉ là mẫu vật sinh học, mà còn là sự kết nối ký ức, sự nối dài của tình thân qua nhiều thế hệ.’

Dự án Ngân hàng Gen Việt Nam đặt mục tiêu thu thập 1 triệu mẫu gen từ thân nhân để xác định danh tính cho khoảng 500.000 liệt sĩ. Với sự hỗ trợ của các thuật toán AI và hệ thống dữ liệu tham chiếu đặc trưng của người Việt, dự án hứa hẹn sẽ mở ra một kỷ nguyên mới trong việc xác định danh tính liệt sĩ và ứng dụng trong các lĩnh vực khác như chăm sóc sức khỏe cá nhân hóa và y tế.

Có thể thấy, việc ứng dụng công nghệ gen trong việc xác định danh tính liệt sĩ đã mang lại những kết quả tích cực. Dự án Ngân hàng Gen Việt Nam không chỉ giúp tìm lại danh tính cho các liệt sĩ mà còn góp phần xây dựng một nền tảng dữ liệu quý giá cho việc nghiên cứu và ứng dụng trong tương lai.

Để biết thêm thông tin về dự án và cách tham gia, vui lòng truy cập vào trang web của GeneStory tại https://www.gene-story.com/ hoặc liên hệ với Bộ Công an để được hỗ trợ.

Trong không khí trang nghiêm và xúc động của cuộc gặp mặt người có công và nhân chứng lịch sử tiêu biểu nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh – Liệt sĩ, ông Lê Xuân Chinh, một cựu binh sinh năm 1954, trú tại xã Thanh Yên, tỉnh Điện Biên, đã để lại ấn tượng sâu sắc với nụ cười hiền hậu và ánh mắt sáng. Khuôn mặt của ông đã xuất hiện trong bức ảnh nổi tiếng “Nụ cười chiến thắng bên Thành cổ Quảng Trị”, một biểu tượng của niềm tin và hy vọng trong những ngày tháng chiến tranh khốc liệt.

Ông Chinh kể lại rằng vào mùa hè đỏ lửa năm 1972, ông là một chàng trai 17 tuổi, đã tự nguyện viết đơn nhập ngũ để góp phần bảo vệ Tổ quốc. Với nhiệm vụ là dẫn lực lượng chủ lực, chuyển công văn và mệnh lệnh từ chỉ huy xuống các đơn vị chiến đấu đang cầm cự giữa vòng vây đạn pháo tại Thành cổ Quảng Trị, ông và đồng đội đã trải qua những ngày đêm mưa bom bão đạn. Ông Chinh nghẹn ngào nhớ lại: “Đồng đội hy sinh rất nhiều, nhưng những người còn sống không ai được phép gục ngã. Anh em đã ngã xuống thì chúng tôi càng phải giữ chắc tay súng mà tiến lên.”

Bức ảnh “Nụ cười chiến thắng bên Thành cổ Quảng Trị” được chụp vào sáng 15/8/1972, tại một chốt đóng quân ở phía Đông, gần sát bờ sông Thạch Hãn. Ông Chinh là người trẻ nhất trong nhóm chiến sĩ, tay cầm khẩu súng B40, và được phóng viên Đoàn Công Tính chụp ảnh. Ông Chinh chia sẻ: “Lúc đó thấy nhà báo thì ai cũng muốn được chụp ảnh. Biết đâu được khi bức ảnh này lên báo, biết đâu được bố mẹ nhận ra mình và biết rằng con mình vẫn còn sống. Chúng tôi nghĩ như thế nên khi nhà báo nói ‘các đồng chí cười lên’ thì tất cả đều cười.”

Nụ cười giữa bom đạn chiến tranh ấy cũng bởi ông và đồng đội khi ấy luôn tin tưởng vào sự lãnh đạo của Quân đội, tin rằng cuối cùng họ sẽ giành thắng lợi. Trận Thành cổ kéo dài 81 ngày đêm, ông Chinh bám trụ đến 70 ngày. Chiều 5/9/1972, trên đường mang công văn, ông dính pháo bầy và được đồng đội đưa về Bệnh viện dã chiến 112.

Ông Chinh nói: “Cũng trong năm 1972, khi đơn vị rút ra Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa, tôi nhìn thấy tấm ảnh trên Báo Quân đội Nhân dân do thủ trưởng đơn vị cho xem.” Dù đã trải qua những năm tháng chiến tranh ác liệt hay hành trình mưu sinh đầy gian khó nơi vùng đất mới, người cựu binh với “nụ cười chiến thắng” ấy vẫn giữ vẹn nguyên khí chất người lính năm xưa – kiên cường, chân thành và lặng lẽ cống hiến.

Với ông, sống sót trở về đã là một may mắn lớn lao, còn được đồng đội nhớ đến, được Tổ quốc tri ân là niềm vinh dự thiêng liêng, không gì có thể sánh được.

Ngày 27/7/2025 sắp tới, nhân dân Việt Nam sẽ kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh – Liệt sĩ (27/7/1947 – 27/7/2025). Để thể hiện lòng biết ơn sâu sắc tới các anh hùng liệt sĩ, thương, bệnh binh và người có công với cách mạng, nhiều chương trình nghệ thuật đặc sắc, triển lãm và chương trình chiếu phim cách mạng sẽ được tổ chức trên toàn quốc.

Những hoạt động này không chỉ giúp người dân nhớ lại lịch sử hào hùng của dân tộc mà còn khơi dậy lòng yêu nước và tự hào dân tộc trong mỗi người. Một trong những chương trình nổi bật là “Ký ức những huyền thoại”, được tổ chức vào tối ngày 23/7 tại Nhà hát Lớn Hà Nội bởi Hội Nhà báo Việt Nam. Chương trình nghệ thuật đặc biệt này có sự tham gia biểu diễn của các nghệ sĩ tên tuổi như NSND Quốc Hưng, NSND Thanh Lam, NSƯT Tân Nhàn, ca sĩ Quang Hà, Đông Hùng… Mỗi tiết mục trình diễn đều mang đến một lát cắt hào hùng của lịch sử Việt Nam, từ những trận chiến bom đạn khốc liệt đến những nỗ lực xây dựng đất nước.

Không chỉ có “Ký ức những huyền thoại”, vào tối ngày 27/7/2025, tại cùng địa điểm, chương trình nghệ thuật “Lũy đá bất tử” sẽ tiếp tục mang đến cho khán giả những cảm xúc sâu lắng về lịch sử. “Lũy đá bất tử” là một bản tráng ca lịch sử, tái hiện những chặng đường lịch sử oanh liệt của dân tộc, bao gồm chiến thắng Điện Biên Phủ nổi tiếng năm châu và cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975.

Ngoài các chương trình nghệ thuật, nhiều hoạt động văn hóa khác cũng được tổ chức trong dịp này. Tại TP Đà Nẵng, chương trình nghệ thuật “Bản hùng ca bất diệt” sẽ được tổ chức tại Quần thể Tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng vào tối ngày 26/7. Chương trình này do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì, phối hợp với UBND TP Đà Nẵng và được giao cho Nhà hát Lớn Hà Nội thực hiện.

Không chỉ dừng lại ở đó, nhiều buổi chiếu phim tuyên truyền kết hợp biểu diễn nghệ thuật cũng được tổ chức tại nhiều địa điểm khác nhau. Tại Hà Nội, vào tối ngày 25/7, chương trình chiếu phim sẽ diễn ra tại tiền sảnh Rạp Kim Đồng. Các bộ phim được trình chiếu bao gồm “Hồ Chí Minh – Chân dung một con người”, “Ta còn giữ lửa trong than” cùng với biểu diễn nghệ thuật đặc sắc do các câu lạc bộ nghệ thuật trực thuộc Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội thực hiện.

Song song với những hoạt động trên, Viện Phim Việt Nam cũng sẽ tổ chức chiếu phim miễn phí 4 bộ phim nổi bật, phục vụ nhân dân và thể hiện lòng tri ân những anh hùng, liệt sĩ đã hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc thông qua những thước phim lịch sử giá trị.

Tất cả những hoạt động ý nghĩa này góp phần nâng cao nhận thức và giáo dục về lịch sử, truyền thống cách mạng cho nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ. Qua đó thể hiện lòng biết ơn sâu sắc và tiếp tục phát huy truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, tri ân các anh hùng, liệt sĩ đã cống hiến cho sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước.