Mùa tuyển sinh đại học năm nay đã khép lại với nhiều điểm mới và thú vị. Theo thống kê từ hệ thống tuyển sinh của Bộ Giáo dục và Đào tạo, gần 850.000 thí sinh đã đăng ký xét tuyển đại học, chiếm trên 73% trong tổng số hơn 1,1 triệu thí sinh dự thi tốt nghiệp trung học phổ thông (THPT).

Điểm sàn của nhiều trường đại học năm nay đã tụt xuống mức thấp nhất trong 10 năm qua. Trường Đại học (ĐH) Hùng Vương (TPHCM) ghi nhận mức điểm sàn chỉ 12/30 điểm cho phương thức xét điểm thi tốt nghiệp THPT, thấp nhất cả nước và cũng là mức thấp nhất của trường trong nhiều năm qua. Tương tự, các trường phía Bắc như Trường ĐH Công đoàn, Học viện Phụ nữ, Trường ĐH Lâm nghiệp, Học viện Dân tộc… đã lấy điểm sàn từ 15-16/30 điểm.

Giáo sư, Tiến sĩ khoa học (GS.TSKH) Nguyễn Đình Đức, Trường ĐH Công nghệ (ĐH Quốc gia Hà Nội), cho rằng điểm sàn khác với điểm chuẩn trúng tuyển. Ông dự báo điểm chuẩn của các trường sẽ giảm. Cùng quan điểm, Tiến sĩ (TS) Nguyễn Thanh Bình, Trưởng Phòng Công tác sinh viên và Truyền thông, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐH Quốc gia Hà Nội), cũng cho biết phổ điểm thi tốt nghiệp THPT năm nay giảm nhẹ, tác động đến điểm chuẩn một số ngành của trường.

Nhiều thí sinh năm nay đặc biệt quan tâm đến các ngành học liên quan đến công nghệ, kinh tế gắn với chuyển đổi số. Thạc sĩ (ThS) Nguyễn Thành Hưng, Trưởng phòng Tuyển sinh và Truyền thông, Trường ĐH Thái Bình Dương (Khánh Hòa), cho biết thí sinh quan tâm tốp đầu gồm nhóm ngành kinh tế, quản trị có gắn với chuyển đổi số.

TS Võ Thanh Hải, Phó Giám đốc ĐH Duy Tân (Đà Nẵng), cũng cho hay năm nay thí sinh quan tâm đến các ngành thuộc lĩnh vực máy tính, công nghệ thông tin, nổi bật là các ngành khoa học máy tính, vi mạch bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI). Xu hướng chọn ngành của thí sinh đang chịu ảnh hưởng lớn từ thực tiễn phát triển kinh tế xã hội của đất nước.

Có thể thấy, mùa tuyển sinh đại học năm nay có nhiều thay đổi và thí sinh có xu hướng chọn ngành học phù hợp với nhu cầu và xu hướng phát triển của xã hội. Các trường đại học cũng đã điều chỉnh điểm sàn và dự kiến điểm chuẩn để phù hợp với tình hình thực tế.

Hai nam sinh Trung Quốc đã gây chú ý lớn trong kỳ thi đại học năm 2011 khi cố tình viết những dòng sai phạm trên bài thi của mình. Quyết định bồng bột đó đã dẫn đến việc họ nhận điểm 0 và từ đó, cuộc đời của họ đã rẽ sang hướng hoàn toàn khác.

Xu Mengnan, một trong hai nam sinh, đã công khai viết tên, số báo danh và trường học của mình vào phần nội dung bài thi, khiến anh nhận điểm 0 và bị loại khỏi kỳ thi. Đến từ một gia đình nghèo và chỉ có bằng cấp 3, Xu đã phải đối mặt với hiện thực khắc nghiệt. Anh đã phải đi làm thuê tại nhiều nhà máy, xưởng sản xuất với các công việc tay chân như phát tờ rơi, làm hố ga, thiết bị vệ sinh.

Tuy nhiên, Xu Mengnan đã sớm nhận ra hậu quả của quyết định bồng bột năm xưa và đã quyết định làm lại từ đầu. Anh đã lập một website mang tên ‘0 điểm cho kỳ thi đại học’ để chia sẻ những câu chuyện về các thí sinh từng trượt đại học hoặc cố tình đạt điểm 0. Sự nỗ lực của anh đã được đền đáp khi cuối năm 2017, Xu đã quyết định ôn luyện và vào tháng 5/2018, trở thành sinh viên của một trường đại học ở An Huy.

Khác với Xu Mengnan, Zhang Jiao – thí sinh đến từ tỉnh Thiểm Tây – đã nổi lên với biệt danh ‘nhà vô địch điểm 0’, nhưng theo hướng châm biếm, tiêu cực. Zhang đã không trả lời bất kỳ câu hỏi nào mà chỉ viết vỏn vẹn 16 chữ mang tính chống đối trong tất cả bài thi. Kết quả là điểm 0 tròn trĩnh ở tất cả các môn thi.

Không có bằng cấp, không công việc ổn định, Zhang Jiao đã nhanh chóng rơi vào vòng xoáy lừa đảo. Anh bị phát hiện có liên quan đến các vụ chiếm đoạt tài sản và gian lận thẻ tín dụng, tổng cộng lên đến hơn 400.000 NDT. Cuối cùng, Zhang phải trả giá bằng bản án tù.

Câu chuyện của hai nam sinh này là một lời cảnh tỉnh cho những ai muốn ‘nổi tiếng bất chấp’, và là minh chứng rằng sai lầm có thể sửa, miễn là con người dám đối diện, dám thay đổi và chọn lại con đường đúng.

Trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng cạnh tranh, việc lựa chọn ngành học đã trở thành một quyết định quan trọng cho tương lai. Mới đây, Viện CFA và Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York đã công bố những phát hiện mới về ngành tài chính và các ngành học khác. Ngành tài chính, vốn được xem là ‘con đường vàng’ đến sự ổn định và thu nhập cao, đang dần mất vị thế trước các ngành học ít được chú ý như dinh dưỡng, xây dựng, nông nghiệp.

Báo cáo của Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York đã chỉ ra sự trỗi dậy của các ngành nhân văn, lĩnh vực lâu nay bị xem là ‘kém thực dụng’. Điều này cho thấy thị trường lao động đang có sự dịch chuyển trong tiêu chí tuyển dụng. Theo kết quả khảo sát của Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York, các ngành học đại học có tỷ lệ thất nghiệp thấp nhất tại Mỹ bao gồm: Khoa học dinh dưỡng (0,4%), Dịch vụ xây dựng (0,7%), Khoa học động thực vật (1%), Kỹ thuật xây dựng (1%), Giáo dục đặc biệt (1%), Nông nghiệp (1,2%), Giáo dục mầm non (1,3%), Kỹ thuật hàng không vũ trụ (1,4%), Điều dưỡng (1,4%), và Khoa học trái đất (1,5%).

Những số liệu này cho thấy các ngành STEM như khoa học máy tính, từng là điểm nóng tuyển dụng trong suốt giai đoạn hậu đại dịch, cũng ghi nhận tỷ lệ thất nghiệp cao. Trong khi đó, nhu cầu tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp các ngành khoa học xã hội và nhân văn lại đang gia tăng. Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) đang góp phần làm đảo lộn những định hướng nghề nghiệp truyền thống.

Nếu trước đây, các ngành công nghệ và tài chính được xem là ‘vùng đất hứa’ thì nay, nhu cầu về tư duy sáng tạo, khả năng giao tiếp, xử lý tình huống – những kỹ năng đặc trưng của khối ngành nhân văn – lại ngày càng được đề cao. Ông Peter Watkins, Giám đốc cao cấp phụ trách chương trình đại học của Viện CFA, cho rằng AI đang thay đổi cả giá trị của tấm bằng đại học.

Ông Robert Goldstein, Giám đốc vận hành của tập đoàn BlackRock, cũng thẳng thắn thừa nhận công ty đang ưu tiên tuyển dụng sinh viên các ngành như lịch sử, văn học Anh – những người có khả năng tư duy tổng hợp, phân tích sâu sắc và linh hoạt trong môi trường công nghệ biến đổi. Trong bối cảnh AI dần đảm nhiệm các công việc mang tính kỹ thuật, khả năng ‘làm người’ – với tư duy phản biện, sáng tạo và cảm xúc – trở thành lợi thế cạnh tranh mới.

Lựa chọn ngành học cần cân bằng giữa đam mê và thực tế. Kết quả khảo sát và số liệu thực tế đều cho thấy sinh viên ngày nay ngày càng thực tế hơn trong việc lựa chọn ngành học. Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với việc chỉ nên chọn ngành ‘hot’. Ngược lại, những ngành tưởng chừng ít ‘ăn khách’ lại đang khẳng định vai trò ngày càng quan trọng trong kỷ nguyên AI.

Thị trường lao động đang không ngừng biến động. Một ngành có thể là ‘ngôi sao’ hôm nay nhưng trở nên dư thừa chỉ sau vài năm. Chính vì vậy, các bạn trẻ cần hiểu rõ thế mạnh, sở thích của bản thân, đồng thời cập nhật thường xuyên thông tin về nhu cầu nhân lực và xu hướng nghề nghiệp trong tương lai.

Chọn ngành học không chỉ là bước khởi đầu cho sự nghiệp, mà còn là quyết định chiến lược về đầu tư cá nhân. Trong bối cảnh AI và công nghệ số đang làm thay đổi sâu sắc thị trường lao động, một tấm bằng đại học chỉ phát huy giá trị khi nó được lựa chọn dựa trên sự kết hợp hài hòa giữa đam mê, năng lực cá nhân và hiểu biết thực tế về xu hướng nghề nghiệp.

Học sinh, sinh viên cần hướng tới sự linh hoạt, khả năng thích ứng và tư duy dài hạn – những yếu tố ngày càng được các nhà tuyển dụng đánh giá cao.