Những “Trịnh Văn Quyết” Mới và Bài Học từ Ván Cờ Tài Chính Nguy Hiểm

Vụ án Trịnh Văn Quyết không chỉ là một scandal tài chính, mà còn là hồi chuông cảnh tỉnh về những lỗ hổng trong hệ thống giám sát thị trường chứng khoán Việt Nam. Khi chỉ 134 trong số hơn 63.000 nhà đầu tư mua cổ phiếu ROS được công nhận là “bị hại”, câu hỏi đặt ra là: Liệu công lý có đang bị giới hạn bởi những rào cản kỹ thuật? Và nếu không hành động quyết liệt, liệu những “ván cờ” tài chính nguy hiểm hơn có tiếp tục xuất hiện?

Sáng 19-6, TAND cấp cao tại Hà Nội tiếp tục xét xử phúc thẩm cựu Chủ tịch Tập đoàn FLC Trịnh Văn Quyết và đồng phạm.

Nghịch Lý Pháp Lý: Ai Là Nạn Nhân Thực Sự?

Theo bản án sơ thẩm, chỉ 134 nhà đầu tư được công nhận là “bị hại” và đủ điều kiện nhận bồi thường, dù hàng chục nghìn người khác cũng chịu thiệt hại từ cổ phiếu ROS của Công ty CP Xây dựng FLC Faros. Lý do? Đa số nhà đầu tư mua cổ phiếu qua thị trường thứ cấp, không phải từ đợt phát hành đầu tiên do nhóm ông Trịnh Văn Quyết thao túng. Kết quả, hơn 99,8% nhà đầu tư bị gạt ra ngoài tư cách “nạn nhân”, dù họ đã mất tiền thật.

Cổ phiếu ROS được niêm yết công khai trên Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE), đi kèm báo cáo tài chính được công bố chính thức và chịu sự giám sát của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Vậy tại sao hàng chục nghìn người đặt niềm tin vào hệ thống này lại không được pháp luật bảo vệ, chỉ vì mua cổ phiếu “không đúng thời điểm”?

Hồ sơ vụ án cho thấy nhóm ông Quyết đã thổi phồng vốn điều lệ của Faros từ vài trăm tỷ lên 4.300 tỷ đồng – một con số ảo, chỉ tồn tại trên giấy. Với 430 triệu cổ phiếu ROS phát hành, mỗi cổ phiếu có tới 72,15% giá trị là “ảo” (tương đương hơn 7.215 đồng/cổ phiếu). Tuy nhiên, do cơ chế khớp lệnh tự động trên sàn, tòa án chỉ công nhận thiệt hại cho những nhà đầu tư còn giữ cổ phiếu từ đợt phát hành đầu tiên, dẫn đến con số “bị hại” chỉ chiếm 0,2% tổng số nhà đầu tư.

Luật sư Diệp Năng Bình, Trưởng Văn phòng Luật sư Tinh Thông Luật, phân tích: “Vấn đề không nằm ở khoảng trống pháp lý, bởi Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 đã quy định rõ về quyền khởi kiện và xác định tư cách bị hại. Thách thức nằm ở thực tiễn áp dụng. Một số nhà đầu tư có thể chưa cung cấp đủ chứng cứ thiệt hại, hoặc cơ quan tố tụng chưa đánh giá đầy đủ hồ sơ, dẫn đến việc bỏ sót đương sự.” Ông Bình khuyến nghị nhà đầu tư bị thiệt hại có thể nộp đơn kháng nghị giám đốc thẩm để yêu cầu xem xét lại bản án, khẳng định rằng pháp luật không cấm khởi kiện đông người.

Hàng vạn nhà đầu tư không phải là nạn nhân của “thời điểm”, mà là nạn nhân của một hệ thống lẽ ra phải bảo vệ họ. Họ tin vào báo cáo tài chính, tin vào quy định niêm yết, và tin vào sự giám sát của thị trường chứng khoán. Nhưng khi “ván cờ” tài chính sụp đổ, chỉ những ai giữ “quân bài gốc” mới được công nhận thiệt hại, trong khi hàng chục nghìn người khác bị gạt ra ngoài lằn ranh công lý.

Trách Nhiệm Giám Sát: Lỗ Hổng Từ Đâu?

Gia đình ông Trịnh Văn Quyết đã nộp hơn 1.908 tỷ đồng để khắc phục hậu quả, vượt mức thiệt hại vật chất mà tòa sơ thẩm xác định. Tuy nhiên, theo luật sư Bình, việc khắc phục hậu quả không thể là “tấm vé thoát tội”. Theo Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), đây chỉ là tình tiết giảm nhẹ, không thể thay thế một bản án nghiêm minh.

Với tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, pháp luật không cho phép chuyển đổi từ phạt tù sang phạt tiền, dù hậu quả đã được khắc phục. Đối với tội “Thao túng thị trường chứng khoán”, hình phạt tiền chỉ áp dụng nếu hành vi không đặc biệt nghiêm trọng và có nhiều tình tiết giảm nhẹ. Tuy nhiên, trong bối cảnh vụ án FLC gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng, làm sụp đổ niềm tin thị trường, một hình phạt tài chính sẽ không đủ sức răn đe, cũng không thể khôi phục uy tín cho hệ thống pháp lý.

Nếu thể chế không đủ mạnh, pháp luật không đủ nghiêm và giám sát không đủ chặt, thì những “Trịnh Văn Quyết” khác hoàn toàn có thể xuất hiện với những ván cờ tài chính còn phức tạp và nguy hiểm hơn nhiều.

Phiên phúc thẩm sắp tới không chỉ là cơ hội để xét xử bị cáo Trịnh Văn Quyết, mà còn là bài kiểm tra đối với sự nghiêm minh của công lý. Nếu hình phạt được giảm nhẹ chỉ vì khả năng tài chính của bị cáo, điều này có nguy cơ tạo ra tiền lệ nguy hiểm: người giàu có thể “thương lượng” với pháp luật, trong khi nhà đầu tư nhỏ lẻ tiếp tục chịu thiệt thòi.

Một câu hỏi quan trọng cần làm rõ: nguồn tiền khắc phục thiệt hại có xuất phát từ hành vi phạm tội hay không? Nếu có, số tiền này phải bị tịch thu theo quy định, thay vì được xem là “thiện chí tài chính”. Quan trọng hơn, ai đã để những “trò ảo thuật” tài chính như vậy diễn ra trong nhiều năm?

Theo luật sư Bình, không thể có một vụ thao túng quy mô lớn như FLC nếu không có sự buông lỏng từ các cơ quan giám sát như HOSE và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Theo Điều lệ tổ chức của HOSE và Điều 9 Luật Chứng khoán 2019, các cơ quan này có trách nhiệm giám sát hoạt động giao dịch và quản lý thị trường. Nếu thiếu trách nhiệm hoặc tiếp tay cho sai phạm, cá nhân và tổ chức liên quan có thể bị xử lý hành chính theo Nghị định 156/2020/NĐ-CP, hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo các tội danh như thao túng thị trường chứng khoán hoặc “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” (Điều 360 Bộ luật Hình sự 2015).

Cải Tổ Hệ Thống: Lối Thoát Cho Tương Lai

Vụ án FLC không chỉ là một vụ thao túng cổ phiếu, mà còn phơi bày những lỗ hổng trong cơ chế giám sát thị trường và tâm lý dễ dãi với những người giàu có, quyền lực. Để ngăn chạn những “Trịnh Văn Quyết” mới, luật sư Diệp Năng Bình đề xuất ba giải pháp trọng tâm:

1. Thanh tra thường xuyên, bất ngờ: Tăng cường kiểm tra không báo trước để phát hiện sai phạm sớm, tránh tình trạng “giám sát hình thức”.

2. Tuyển chọn và luân chuyển cán bộ: Đảm bảo đội ngũ cán bộ có năng lực, liêm chính, và thường xuyên luân chuyển vị trí để tránh hình thành “mạng lưới lợi ích”.

3. Nâng cấp công nghệ giám sát: Ứng dụng hệ thống công nghệ hiện đại, giảm phụ thuộc vào quy trình thủ công, đồng thời tăng trách nhiệm giải trình của cơ quan quản lý.

Vụ án FLC là lời cảnh báo đanh thép: nếu thể chế không đủ mạnh, pháp luật không đủ nghiêm, và giám sát không đủ chặt, những ván cờ tài chính nguy hiểm hơn sẽ tiếp tục xuất hiện. Công lý không chỉ cần đúng luật, mà còn phải đúng với kỳ vọng của xã hội, bảo vệ những nhà đầu tư nhỏ lẻ – những người đã đặt niềm tin vào hệ thống nhưng lại trở thành “con tốt” trong trò chơi tài chính đầy rủi ro.

Theo: https://thuongtruong.com.vn/